Akran Zorbalığı: Çocuklar ve Gençler Üzerindeki Olumsuz Etkiler
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 2022 yılında yayımlanan verilere göre, 6-17 yaş aralığındaki çocukların yaklaşık yüzde 30'u, ayda birkaç kez zorbalığa maruz kalıyor. Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi'nden Uzman Psikolog Selin Karabulut Hızlan, akran zorbalığının özellikle ortaokul ve lise döneminde yaygınlaştığını belirtiyor. Hızlan, teknoloji kullanımının artmasıyla birlikte siber zorbalığın da önemli bir sorun haline geldiğini vurguladı.
Akran zorbalığı, bir çocuğun, kendisine karşılık vermesi muhtemel diğer bir çocuğu sözel, fiziksel, duygusal veya sosyal olarak baskı altında tutması olarak tanımlanıyor. Çeşitli şiddet eğilimlerinin ve zorbalık türlerinin, fiziksel, duygusal, sözel, sosyal, siber ve cinsel biçimlerinin her yıl artış gösterdiği belirtiliyor. Dünya Sağlık Örgütü'nün 2024 yılında gerçekleştireceği "Okul Çağındaki Çocuklarda Sağlık Davranışları” temalı araştırmaya göre, 6 ergenden biri siber zorbalığa maruz kalmakta. Araştırma sonuçlarına göre, kötü niyetli mesajlar, gönderiler ve izinsiz paylaşımlar gibi siber zorbalık biçimlerinin arttığı ifade ediliyor.
Zorbalığın Çocuklar Üzerindeki Etkileri
Uzman Psikolog Hızlan, erkek çocukların genellikle fiziksel zorbalığa maruz kaldığını, kız çocuklarının ise duygusal zorbalıklarla başa çıkmak zorunda kaldığını ifade etti. Çocukların şaka veya oyun adı altında akranlarını rencide etmesi, fiziksel temasla zor durumda bırakması gibi davranışların yetişkinler arasında "suç" sayıldığını, bu nedenle ebeveynler tarafından ciddiye alınması gerektiğini vurguladı.
Ebeveynlerin zorbalığa karşı durmaması durumunda bu davranışların yetişkinliğe taşınabileceği belirtiliyor. Hızlan, bazı çocukların zorbalık davranışlarını küçük yaşlarda sergilemeye başladığını, bu nedenle ebeveynlerin dikkatli davranmaları gerektiğini aktardı. Zorbalık, çocuğun sosyal hayatına ve okul yaşamına olumsuz etkilerde bulunabilir ve bu durumun çözümü için ebeveynler, öğretmenler ve psikoterapistlerin iş birliği yapması önem taşıyor.
Akran Zorbalığının Belirtileri
Akran zorbalığını tespit edebilmek için çocuğun okul yaşamına ilişkin çeşitli soruların cevapları önemlidir. Hızlan, çocuklarda akran zorbalığının sıklıkla gözlemlenebilecek 11 belirtisini paylaşmıştır:
- Okula gitme motivasyonunun azalması.
- Önemli eşyaların kaybolduğunu veya zarar gördüğünü belirtmesi.
- Kişisel eşyaların hasar görmesi.
- Sosyal medya gruplarından çıkma isteği.
- Çeşitli etkinliklere katılmak istememesi.
- Vücudunda açıklanamayan çürük ve morlukların görülmesi.
- Kendine düşük bir özgüven algısı geliştirmesi.
- Sevdiği aktivitelerden uzaklaşma isteği.
- Kendine ve başkalarına yönelik güvenin azalması.
- İçine kapanma davranışları.
- Akademik başarının düşmesi.
Zorbalık Eden Çocuğa Destek Gerekir
Zorbalık eden çocuğun da, mağdur olan çocuk kadar yardıma ihtiyacı olduğu dile getirilmektedir. Hızlan, zorbalık davranışlarının arkasındaki psikolojik sebeplerin yanı sıra, ailenin durumu, sosyo-kültürel çevre ve yaşananlar gibi etkenlerin de önemli olduğunu belirtti. Bu çerçevede, sadece mağdurlar üzerinden konuşmanın durumu eksik değerlendireceğini ve çözüm bulmayı zorlaştıracağını ifade etti.
Aile ve Okul İşbirliği Önemli
Hızlan, çocukların aileleri tarafından sevildiğini hissetmesinin, zorbalık durumlarındaki travmanın hafifletici etkisi olduğunu vurguladı. Bu güven duygusunun zedelenmemesi gerektiğini ifade eden Hızlan, ailelerin yaşanan olumsuzlukları görmezden gelmemesi gerektiğini söyledi. Ayrıca, yaşanan sorunların çözümünde dikkatli bir iletişim şeklinin benimsenmesi gerektiği ifade edildi.
Uygun Olmayan Davranışlara ‘Hayır’ Denilmeli
Hızlan, çocuklara özgüven kazandırmak yerine her isteklerinin karşılanmasının zorba adayları yaratabileceğine dikkat çekti. Başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı gösteren çocukların daha anlayışlı ve empatik olabileceği sonucuna dikkat çekildi.
