Ahlak, insanın içsel pusulasıdır ve doğruyu, yanlışı, iyiyi ve kötüyü ayırt etmesini sağlayan ilke, kural ve değerler bütünüdür. İstanbul Atlas Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Psikoloji Bölüm Başkanlığı görevini yürüten Prof. Dr. T. Gül Çendil, ahlakın bebeklik döneminden yetişkinlik yıllarına kadar devam eden bir öğrenme süreci içinde kazanıldığını ifade etti. Ebeveyn ve çevrenin, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını belirten Çendil, çocukların öncelikle ailelerinde, daha sonra ise içinde bulundukları çevrede önemli buldukları kişileri rol model alarak ahlaki değerleri öğrendiklerini vurguladı. Çocukların sözlerden ziyade gözledikleri davranışları model aldıklarını söyledi.
Prof. Dr. T. Gül Çendil, çocuklarda ahlak gelişiminin önemi ve ahlak gelişiminde ebeveyn ve çevrenin rolünü de değerlendirdi. Ahlakın, insanın içsel pusulası olduğunu ve belirli ilke, kural ve değerler ile doğruyu, yanlışı ayırt etmeyi sağladığını belirten Çendil, ahlaki gelişimin sadece çocukların kişisel gelişimi için değil, toplumsal düzen ve huzur için de büyük önem taşıdığını söyledi.
Erken dönemlerde kazanılan değerler ilerideki yılları etkiliyor
Erken çocukluk dönemindeki ahlaki değerlerin önemine dikkat çeken Çendil, "Bu alandaki araştırmalar, özellikle 0-6 yaş döneminde ebeveyn-çocuk ilişkilerinin, empati ve iş birliği gibi değerlerin gelişimi açısından kritik olduğunu ortaya koyar. Erken dönemde kazanılan ahlaki değerler, ileriki yıllarda sosyal ve akademik başarıyı da etkiler." dedi.
Ahlaki gelişim, sürekli bir süreçtir
Ahlakın bebeklik döneminden başlayarak yetişkinlik yıllarına kadar devam eden bir öğrenme süreci içerisinde kazanıldığını kaydeden Çendil, "Ahlaki gelişimi açıklayan kuramcılardan olan Kohlberg, ahlak gelişimini gelenek öncesi, geleneksel ve gelenek sonrası olmak üzere üç dönem içinde incelemiştir. Gelenek öncesi dönemde 4-9 yaş aralığındaki çocuklar, ahlaki değerlere sadece yetişkinlerin cezasından kaçınmak ya da onların onayını almak için uyarlar. Geleneksel dönemde ise 10-18 yaşlarındaki kişiler, artık toplumsal yaşamın gereği olarak kuralların ve yasaların gerekli olduğu inancına ulaşırlar. Yetişkinliği içeren gelenek sonrası dönemde ise evrensel değerler ön plana geçer. Dolayısıyla toplumsal kural ve yasaların insanlar tarafından yapıldığı ve insanlık için daha uygun hale getirilebileceği anlayışı hakim olur." diyerek ahlaki gelişimin sürekli bir süreç olduğunu ve çocukların yaşları ilerledikçe ve deneyim kazandıkça ahlaki algılarının da değişebileceğini açıkladı.
Ahlak gelişiminde rol model etkili oluyor
Ebeveyn ve çevrenin, çocukların ahlak gelişiminde kritik bir rol oynadığını ifade eden Çendil, "Çocuklar öncelikle ailelerinde, daha sonra ise içinde bulundukları çevrede önemli buldukları kişileri rol model alarak ahlaki değerleri öğrenirler. Bilindiği gibi çocuklar sözlerden ziyade gözledikleri davranışları model alırlar. Bu nedenle yetişkinler, yaptıkları davranışlarla çocuklara model olduklarının bilinciyle davranmalıdır." dedi.
Uygun sınırlamalar ve kurallar konulmalı
Ailelerin, çocuklarının ahlaki gelişimine olumlu katkı sağlamak için başka yöntemler de olduğunu kaydeden Prof. Dr. T. Gül Çendil, "Ailelerin çocuklarıyla sağlıklı iletişim kurmaları, yanlış ya da istenmeyen davranışlar konusunda açıklamalar yaparak onlara yön verecek uygun sınırlamalar ve kurallar koymaları da bu yöntemler arasında sayılabilir." dedi.
Duygusal destek verilmelidir
Ailelerin çocuklarına duygusal destek vermelerinin de önemli olduğunu belirten Çendil, "Çocukların sağlıklı sosyal etkileşimler içinde olmalarını sağlamak ve son olarak ahlaki değerlerin kazanımını destekleyecek eğitim ve aktivitelere yönlendirmek önemlidir." dedi.
Tüm bu çabalar vicdan gelişimine katkı sağlar
Tüm bu çabaların çocukta, ahlaki duygu, düşünce ve davranışların entegrasyonunu içeren, doğru ve yanlış standartlarının iç düzenlemesi olarak tanımlanan vicdan gelişimine katkı sağladığını belirten Prof. Dr. T. Gül Çendil, "Toplum olarak geleceğimizi garanti altına almak için ahlaklı bir nesil yetiştirmek adına gayret göstermeli ve ahlaki eğitime önem vermeliyiz." şeklinde konuştu.
